Jenis Jenis Sotong, Ciri, Habitat dan Fakta Menarik

Jenis Jenis Sotong

Sotong merupakan antara hidupan laut yang paling unik dan mempunyai pelbagai spesies dengan ciri-ciri tersendiri. Jenis jenis sotong yang terdapat di perairan Malaysia bukan sahaja berbeza dari segi bentuk dan warna, tetapi juga habitat serta kegunaannya dalam industri makanan laut.

Sebagai sebahagian daripada keluarga moluska, sotong memiliki keupayaan luar biasa seperti penyamaran dan penghasilan dakwat untuk melindungi diri. Spesies seperti sotong torak, sotong katak, dan sotong kurita sering menjadi pilihan dalam masakan tempatan kerana tekstur dan rasa yang enak.

Selain digunakan dalam makanan, sotong juga memainkan peranan penting dalam ekosistem laut. Hidupan ini menjadi sebahagian daripada rantaian makanan yang menyokong keseimbangan biodiversiti di lautan.

Untuk lebih memahami tentang jenis jenis sotong, artikel ini akan membincangkan setiap spesies yang wujud, habitatnya, perbezaannya dengan haiwan lain, serta kegunaannya dalam masakan.

Jenis Jenis Sotong di Malaysia

Malaysia kaya dengan pelbagai spesies sotong yang hidup di perairan cetek hingga laut dalam. Setiap jenis sotong mempunyai ciri fizikal, habitat, dan kegunaan tersendiri, sama ada dalam ekosistem laut atau industri makanan. Berikut adalah beberapa jenis jenis sotong yang biasa ditemui di Malaysia:

Sotong Torak

Nama saintifik: Uroteuthis chinensis

Ciri-ciri:

Bentuk badan memanjang dan tirus.
Berwarna putih dengan tompok kecoklatan.
Mempunyai lengan panjang dengan penyedut kecil.

Habitat:

Perairan pantai dan muara sungai.
Kerap ditemui di Laut China Selatan.

Kegunaan:

Banyak digunakan dalam masakan seperti sotong bakar, sotong goreng tepung, dan sambal sotong.

Sotong Katak

Nama saintifik: Sepia latimanus

Ciri-ciri:

Badan lebih lebar dan tebal berbanding sotong lain.
Warna coklat kehijauan dengan corak bintik-bintik.
Mempunyai kantung dakwat yang besar untuk pertahanan diri.

Habitat:

Kawasan terumbu karang dan dasar laut berpasir.
Banyak dijumpai di perairan Sabah dan Sarawak.

Kegunaan:

Daging lebih kenyal, sesuai untuk sotong masak kicap dan kari sotong.
Dakwatnya digunakan dalam masakan tertentu seperti pasta sotong dakwat hitam.

Sotong Kurita (Octopus)

Nama saintifik: Octopus vulgaris

Ciri-ciri:

Mempunyai lapan sesungut yang fleksibel.
Tidak mempunyai cangkerang seperti sotong lain.
Mampu mengubah warna kulit untuk penyamaran.

Habitat:

Kawasan berbatu dan berterumbu karang.
Banyak dijumpai di dasar laut cetek hingga kedalaman sederhana.

Kegunaan:

Biasanya digunakan dalam hidangan Jepun seperti takoyaki dan sashimi.
Tekstur kenyal menjadikannya pilihan dalam sup sotong kurita.

Sotong Karang

Nama saintifik: Sepia pharaonis

Ciri-ciri:

Badan leper dengan sirip yang melingkari tubuh.
Berwarna keperangan dengan corak unik.
Sering hidup secara berkumpulan.

Habitat:

Terumbu karang dan dasar laut berlumpur.
Banyak ditemui di kawasan perairan tropika termasuk Malaysia.

Kegunaan:

Tekstur daging yang lembut sesuai untuk sotong celup tepung.
Sering digunakan dalam hidangan laut seperti sotong goreng kunyit.

Sotong Laut Dalam

Nama saintifik: Vampyroteuthis infernalis (Sotong Vampir)

Ciri-ciri:

Berwarna merah gelap dengan mata besar.
Mempunyai lengan berselaput yang unik.
Menghasilkan cahaya bioluminesens untuk mempertahankan diri.

Habitat:

Hidup di kedalaman lebih 700 meter di bawah paras laut.
Jarang ditemui kerana tinggal di zon gelap lautan.

Kegunaan:

Tidak biasa dikomersialkan kerana sukar ditangkap.
Lebih kepada kajian saintifik mengenai spesies laut dalam.

Malaysia mempunyai pelbagai jenis jenis sotong, dari sotong torak yang popular dalam masakan, hingga sotong laut dalam yang masih menjadi misteri. Setiap spesies mempunyai peranan penting dalam ekosistem dan juga dalam industri makanan laut.

Habitat & Ciri Fizikal Sotong

Sotong merupakan haiwan laut yang tergolong dalam kelas Cephalopoda, iaitu kumpulan yang sama dengan cumi-cumi dan gurita. Sotong mempunyai keunikan dari segi habitat dan ciri fizikal, yang membantunya bertahan dalam pelbagai keadaan persekitaran.

Habitat Sotong

Sotong boleh ditemui di hampir semua lautan di dunia, termasuk perairan Malaysia yang kaya dengan biodiversiti marin. Habitat sotong bergantung kepada spesies dan faktor persekitaran seperti suhu, kedalaman air, dan jenis dasar laut.

1.Perairan Cetek & Pantai

Contoh spesies: Sotong Torak, Sotong Katak
Hidup di kawasan berpasir, berbatu, atau berhampiran muara sungai.
Mudah ditemui oleh nelayan kerana ia sering menghampiri pantai untuk mencari makanan.

2. Terumbu Karang

Contoh spesies: Sotong Karang
Menjadikan celahan batu karang sebagai tempat berlindung.
Bergantung kepada ekosistem terumbu karang untuk makanan dan penyamaran.

3. Laut Dalam

Contoh spesies: Sotong Vampir (Vampyroteuthis infernalis)
Hidup di kedalaman lebih 700 - 1,000 meter di bawah permukaan laut.
Menggunakan bioluminesens untuk menarik perhatian mangsa atau mengelirukan pemangsa.

Ciri Fizikal Sotong

Setiap jenis sotong mempunyai ciri unik yang membezakannya daripada haiwan laut lain. Berikut adalah beberapa ciri fizikal utama sotong:

1. Bentuk Badan

Mempunyai badan lembut dan fleksibel tanpa rangka dalaman keras.
Sesetengah sotong mempunyai cangkerang dalaman yang dikenali sebagai cuttlebone (terutamanya sotong katak).
Sotong torak dan sotong karang berbentuk silinder memanjang, manakala sotong katak lebih lebar dan tebal.

2. Sesungut & Lengan

Sotong mempunyai lapan lengan pendek dan dua sesungut panjang yang digunakan untuk menangkap mangsa.
Sotong kurita hanya mempunyai lapan lengan tanpa sesungut panjang.
Bahagian sesungut dipenuhi dengan penyedut kecil yang kuat untuk mencengkam makanan dan permukaan.

3. Warna & Keupayaan Penyamaran

Sotong mempunyai kromatofor, iaitu sel pigmen khas yang membolehkan perubahan warna kulit.
Warna sotong bergantung kepada spesies dan habitatnya:

Sotong katak: Warna coklat kehijauan untuk penyamaran di dasar laut.
Sotong torak: Warna putih dengan tompok kecoklatan yang berubah mengikut cahaya.
Sotong karang: Mampu menyesuaikan warna dengan persekitaran terumbu karang.

Penyamaran ini membantu sotong mengelak daripada pemangsa dan memburu mangsa secara senyap.

4. Dakwat Pertahanan

Sotong boleh mengeluarkan cecair dakwat hitam untuk mengaburi pemangsa.
Dakwat ini mengandungi melanin dan lendir, membentuk awan tebal di dalam air.
Sotong menggunakan dakwat sebagai taktik mengelirukan musuh sebelum melarikan diri.

5. Keupayaan Renangan

Sotong bergerak menggunakan "jet propulsion", iaitu menghembuskan air dari rongga tubuhnya (siphon).
Pergerakan ini membolehkan sotong berenang dengan pantas dan lincah.
Sesetengah spesies sotong boleh "terbang" dengan meluncurkan diri ke udara menggunakan sirip kecilnya.

Sotong adalah haiwan laut yang sangat adaptif, dengan keunikan dari segi habitat dan ciri fizikal. Dari perairan cetek hingga laut dalam, sotong menyesuaikan diri dengan menggunakan penyamaran, dakwat pertahanan, dan renangan jet untuk terus bertahan.

Keunikan ini menjadikan sotong antara spesies laut yang paling menarik untuk dikaji dan dikomersialkan dalam industri makanan laut.

Perbezaan Sotong, Cumi-Cumi & Gurita

Walaupun sotong, cumi-cumi, dan gurita berasal daripada kumpulan haiwan yang sama iaitu Cephalopoda, ketiga-tiganya mempunyai perbezaan yang ketara dari segi ciri fizikal, habitat, dan cara hidup.

Berikut adalah perbezaan utama antara ketiga-tiga spesies ini:

1. Perbandingan Umum

Ciri	Sotong	Cumi-Cumi	Gurita
Nama Saintifik	Sepiida	Teuthida	Octopoda
Bentuk Badan	Badan lebih lebar, sirip di sisi badan	Badan lebih panjang dan tirus, sirip berbentuk segitiga di belakang	Badan bulat tanpa sirip
Lengan & Sesungut	8 lengan + 2 sesungut panjang	8 lengan + 2 sesungut lebih panjang	8 lengan, tiada sesungut panjang
Cangkerang Dalaman	Ada (cuttlebone, tulang kapur ringan)	Ada (pen quill, lebih kecil dan fleksibel)	Tiada cangkerang dalaman
Keupayaan Penyamaran	Boleh mengubah warna badan tetapi tidak secepat gurita	Kurang kebolehan penyamaran berbanding sotong & gurita	Paling cekap dalam penyamaran
Keupayaan Renangan	Renang perlahan menggunakan sirip sisi	Renang laju menggunakan jet propulsion	Bergerak lebih banyak dengan merangkak atau berenang perlahan
Dakwat Pertahanan	Ada, tetapi kurang pekat berbanding gurita	Ada, lebih cair	Ada, dakwat pekat untuk mengelirukan musuh
Habitat	Terumbu karang, dasar berpasir	Laut terbuka, perairan pantai & laut dalam	Kawasan berbatu, gua dasar laut
Kegunaan Dalam Masakan	Tekstur lebih kenyal, popular dalam sotong bakar dan kari sotong	Banyak digunakan dalam sushi, calamari & sotong goreng tepung	Kurang digunakan dalam masakan tempatan, tetapi popular dalam makanan Jepun & Mediterranean

2. Perbezaan Bentuk Badan

Sotong: Badan berbentuk bujur atau leper dengan sirip melingkari sisi badannya.
Cumi-Cumi: Badan lebih panjang dan tirus, sirip hanya terdapat di hujung badan dalam bentuk segitiga.
Gurita: Badan lebih bulat tanpa sirip, dan bergantung sepenuhnya kepada lengan untuk bergerak.

3. Perbezaan Lengan & Sesungut

Sotong & Cumi-Cumi mempunyai 10 anggota:

8 lengan pendek dengan penyedut kecil.
2 sesungut panjang untuk menangkap mangsa.

Gurita hanya mempunyai 8 lengan tanpa sesungut panjang.

Setiap lengan mempunyai penyedut yang kuat untuk menangkap dan mengendalikan makanan.

4. Perbezaan Habitat & Cara Hidup

Sotong: Lebih suka hidup di kawasan terumbu karang dan dasar laut yang cetek.
Cumi-Cumi: Hidup di laut terbuka, dari perairan pantai hingga ke laut dalam.
Gurita: Banyak dijumpai di gua dasar laut dan kawasan berbatu sebagai tempat perlindungan.

5. Perbezaan Keupayaan Penyamaran & Pertahanan

Gurita: Paling hebat dalam penyamaran, boleh mengubah warna dan tekstur kulit dalam sekelip mata.
Sotong: Mempunyai kemampuan penyamaran yang baik tetapi tidak sepantas gurita.
Cumi-Cumi: Kurang keupayaan penyamaran, lebih bergantung kepada kelajuan renangan untuk melarikan diri.

Ketiga-tiga haiwan ini mampu mengeluarkan dakwat hitam untuk mengelirukan pemangsa, tetapi dakwat gurita lebih pekat dan tahan lebih lama di dalam air.

6. Kegunaan Dalam Masakan

Sotong: Daging lebih kenyal, sesuai untuk sambal sotong, sotong bakar, dan kari sotong.
Cumi-Cumi: Daging lebih lembut dan biasa digunakan dalam sushi, calamari, dan sotong goreng tepung.
Gurita: Tidak begitu popular dalam masakan Malaysia, tetapi sering digunakan dalam takoyaki, sashimi, dan salad Mediterranean.

Walaupun sotong, cumi-cumi, dan gurita berasal dari kumpulan yang sama, mereka mempunyai perbezaan ketara dalam bentuk badan, habitat, cara bergerak, dan keupayaan pertahanan.

Sotong lebih biasa ditemui di perairan cetek, cumi-cumi lebih aktif di laut terbuka, manakala gurita lebih banyak hidup di dasar laut berbatu.

Kegunaan Sotong dalam Masakan

Sotong adalah salah satu makanan laut yang sangat popular dalam pelbagai jenis masakan, terutamanya di Malaysia dan negara-negara Asia. Tekstur dagingnya yang kenyal, rasa yang lazat, serta keupayaannya menyerap perisa menjadikannya pilihan utama dalam pelbagai hidangan.

Jenis Masakan yang Menggunakan Sotong

Sotong boleh dimasak dalam pelbagai cara, bergantung pada teksturnya dan jenis sotong yang digunakan. Berikut adalah beberapa jenis masakan yang sering menggunakan sotong sebagai bahan utama:

1. Sotong Goreng Tepung

Sotong disalut dengan tepung rangup sebelum digoreng sehingga keemasan.
Hidangan ini popular sebagai snek atau lauk sampingan, terutama di restoran makanan laut.

2. Sambal Sotong

Sotong dimasak bersama sambal pedas yang diperbuat daripada cili, bawang, dan belacan.
Lazimnya dimakan bersama nasi putih atau nasi lemak.

3. Sotong Bakar

Sotong diperap dengan rempah dan dibakar di atas arang untuk rasa lebih beraroma.
Biasanya dihidangkan bersama sos pencicah seperti sos kicap atau sambal air asam.

4. Kari Sotong

Sotong dimasak dalam kuah kari pekat yang menggunakan santan dan rempah kari.
Hidangan ini popular dalam masakan Melayu dan India.

5. Sup Sotong

Sotong dimasak dalam sup bersama halia, bawang putih, dan lada hitam untuk rasa lebih segar.
Biasanya dihidangkan sebagai hidangan pemanas badan.

6. Sotong Masak Kicap

Sotong dimasak dengan kicap pekat, bawang, dan cili untuk rasa yang manis dan pedas.
Sesuai dimakan bersama nasi putih panas.

7. Sotong Celup Tepung

Mirip dengan sotong goreng tepung tetapi biasanya dicelup dalam adunan sebelum digoreng.
Lebih rangup dan sering dihidangkan dengan mayonis atau sos tartar.

8. Sushi & Sashimi Sotong

Sotong mentah (ika sushi atau ika sashimi) digunakan dalam masakan Jepun.
Biasanya dihidangkan dengan kicap soya dan wasabi.

Jenis Sotong & Kegunaannya dalam Masakan

Tidak semua sotong sesuai untuk semua jenis masakan. Setiap spesies mempunyai tekstur dan rasa yang berbeza:

Jenis Sotong	Tekstur & Rasa	Jenis Masakan Sesuai
Sotong Torak	Lembut & manis	Sambal sotong, kari sotong
Sotong Katak	Kenyal & lebih berisi x	Sotong bakar, sotong goreng tepung
Sotong Kurita	Sangat kenyal	Sushi, sashimi, sup gurita
Sotong Karang	Lembut tetapi liat jika dimasak lama	Sotong masak kicap, sotong goreng kunyit
Sotong Laut Dalam	Tidak biasa digunakan dalam masakan	Kajian saintifik sahaja
Entry	Entry	Entry

Tip Memasak Sotong Agar Tidak Keras

Salah satu cabaran utama dalam memasak sotong ialah memastikan ia tidak menjadi liat atau keras. Berikut adalah beberapa tips memasak sotong dengan betul:

Jangan masak terlalu lama, sotong perlu dimasak dalam masa kurang dari 2 minit untuk kekal lembut atau lebih dari 30 minit untuk menjadi empuk semula.
Gunakan api besar, jika sotong digoreng atau dipanggang, gunakan api besar untuk memasaknya dengan cepat tanpa menghilangkan kelembapan.
Perap dengan bahan berasid, menggunakan jus limau, cuka, atau yogurt boleh membantu melembutkan sotong sebelum dimasak.
Gunakan santan atau minyak, memasak sotong dalam santan atau minyak boleh membantu mengekalkan kelembutannya.
Jangan biarkan sotong dalam air terlalu lama, ssotong boleh menjadi liat jika direndam terlalu lama sebelum dimasak.

Sotong adalah bahan makanan laut yang sangat versatil dan boleh dimasak dalam pelbagai cara. Dari hidangan tradisional Melayu seperti sambal sotong dan kari sotong, hingga masakan antarabangsa seperti sushi dan sotong goreng tepung.

Sotong tetap menjadi pilihan ramai kerana rasa yang enak dan teksturnya yang unik.

Fakta Menarik tentang Sotong

Sotong bukan sekadar makanan laut yang lazat, tetapi juga merupakan makhluk yang penuh dengan keunikan dan misteri. Berikut adalah beberapa fakta menarik tentang sotong yang mungkin belum anda ketahui.

Sotong Mempunyai Tiga Jantung
Sotong Adalah Haiwan Paling Bijak di Laut
Sotong Boleh Berubah Warna dalam Sekelip Mata
Sotong Mempunyai "Cangkerang" Tersembunyi
Sotong Gunakan Dakwat untuk Melarikan Diri
Sotong Ada "Paruh" Seperti Burung
Sotong Vampir dari Neraka
Sotong Boleh "Terbang" di Atas Air
Sotong Wujud Sejak Zaman Dinosaur
Sotong Boleh Hidup dengan Dua Jantina Dalam Satu Badan

Sotong bukan sekadar hidupan laut biasa, tetapi merupakan makhluk yang sangat luar biasa dengan kebolehan yang menakjubkan.

Dari tiga jantung dan darah biru, hingga keupayaan berubah warna dan meluncur di udara, sotong terus menjadi salah satu haiwan paling menarik untuk dikaji oleh saintis dan pencinta hidupan laut.

Kesimpulan

Sotong bukan sekadar makanan laut yang lazat, tetapi juga merupakan haiwan yang sangat unik dan menakjubkan.

Dengan keupayaan berubah warna, mengeluarkan dakwat pertahanan, dan memiliki tiga jantung, sotong membuktikan bahawa ia adalah salah satu hidupan laut paling pintar dan kompleks.

Selain itu, kepelbagaian jenis jenis sotong, habitat, dan kegunaannya dalam masakan menjadikannya penting dalam ekosistem laut serta industri makanan.

Dari sambal sotong hingga sushi, sotong terus menjadi pilihan ramai di seluruh dunia. Keunikan dan kepintarannya menjadikannya subjek menarik untuk dikaji dan dihargai.

Citarasa.my

Jenis Jenis Sotong, Ciri, Habitat dan Fakta Menarik